‘หัวใจนิพพาน’ เล่มนี้ เป็นเสมือนหนังสือคู่มือ เล่มน้อยเรื่องนิพพาน ประมวลจากธรรมกถาและบันทึกการทบทวนค้นคว้าที่ถือเป็นงานชุดสุดท้ายแห่งชีวิตของพระธรรมโกศาจารย์ - พุทธทาสภิกขุ หลังจากการเยียวยาและพักฟื้นคืนสติด้วยโรคเส้นเลือดฝอยในสมองแตกแล้วถูกร้องขอให้อยู่ต่อโดยท่านบันทึกว่า ‘เลยเห็นด้วยกับผู้ร้องขอว่าอย่าเพ่อตาย เพื่อไม่ให้เป็นโมฆะ ก็ปฏิบัติธรรมกันต่อไป ขอให้ได้มอบหมายพระนิพพานเป็นเรื่องสุดท้าย’ แล้วทบทวน บันทึกพร้อมกับการทยอยแสดงแก่คณะพระภิกษุ อุบาสกอุบาสิกาคณะต่าง ๆ โดยเฉพาะคณะผู้ร่วมงานจัดทำหนังสือธรรมโฆษณ์อรรถานุกรมเป็นการภายในที่สวนโมกข์ “เพื่อเป็นการทบทวนให้แม่นยำ จะได้ตอบผู้อื่นได้ถูกต้อง” ในลักษณะที่ท่านสรุปว่าคือ “ประมวลหลักหรือรูปแบบแห่งสากลพรหมจรรย์ คือ หลักการประพฤติอย่างประเสริฐ ๑๐ ประการ ที่นำไปสู่พระนิพพานเป็นจุดสุดท้าย” พร้อมกับคำสำทับที่ว่า “เกิดมาชาติหนึ่งคุ้มค่าถ้ารู้เรื่องพระนิพ พาน รู้จักพระนิพพาน ถ้าบรรลุได้ด้วยยิ่งดี”
